De eerste keer dat ik de term metaversum langs zag komen, dacht ik dat het een variant op het begrip multiversum was. Dat is het idee dat ons universum niet het enige is. Dat is niet zo’n vreemde gedachte. In de geschiedenis hebben wij achtereenvolgens de planeet aarde, onze zon, het melkwegstelsel, enz. als uniek middelpunt beschouwd en daar moest later op teruggekomen worden. Waarom zou er dan ook niet buiten ons (gedeeltelijk) waarneembare heelal een ander universum zijn of meerdere universa? Misschien zelfs wel oneindig veel.
Het metaversum was in de gedachten van deze amateur-kosmoloog dan een soort overkoepelend universum. Dit bleek niet het geval te zijn; we moeten dichterbij huis blijven. De term is al langer in onze aardse digitale wereld in gebruik, maar is kort geleden echt bekend geworden door Mark Zuckerberg, oprichter van Facebook. Hij hernoemde zijn onderneming naar Meta Platforms en verklaarde het Metaversum tot de toekomst, het web 3.0. Het internet kent vele platforms, werelden, waar wij gebruik van maken, maar die los van elkaar staan en ook los van de fysieke wereld. In het Metaversum moet dit alles idealiter vloeiend in elkaar overgaan. Het woord Meta wijst dan ook op het overkoepelend karakter van het begrip metaversum.
Eerst maar eens een definitie van metaversum, die van Wikipedia:
Metaverse is het gehele netwerk van aan elkaar gekoppelde virtuele 3D-ruimtes waarin de gebruikers, vaak door middel van avatars* interactief kunnen rondkijken en interageren. Het omvat naast virtuele werelden, augmented reality, o.a. online digitale platformen, RPA, Micro local concepten, nieuws, advertentiemodules en meer, en speelt zich af op het internet. Het woord metaverse is een samenstelling van het voorvoegsel “meta” (‘over’, of ‘betreffende’) en het Engelse woord “universe” en wordt gebruikt om een volgende generatie van het internet te beschrijven, waarin alle bestaande, gedeelde en 3D virtuele ruimten aan elkaar verbonden zijn in een alles omvattend virtueel universum. De Metaverse – Delta Media GBE – Online Platform – RPA Concept is een online netwerk van virtuele driedimensionale werelden die er permanent is.
De term is bedacht door Neal Stephenson in zijn sciencefictionroman Snow Crash uit 1992 (…).
*avatar = een alter ego in de virtuele wereld, meestal weergegeven als een blauw figuurtje: uit het Sanskriet: ‘de neerdalende’
Wat kun je ermee?
De adepten van metaversum schetsen wonderschone vooruitzichten, waarin het leven makkelijker wordt en socialer. Een voorbeeld. De speciale oculus-bril is een belangrijk hulpmiddel. Een van uw (jongere?) kennissen speelt al lang met zo’n bril online-games in drie dimensies, bijvoorbeeld Fortnite of Roblox. U leent zo’n metaverse-bril en loopt daarmee in het centrum van uw stad. U ziet een nieuw restaurant en het menu verschijnt op het glas. Ook komen er recensies van bezoekers en opmerkingen van uw vrienden over dit restaurant. Met één van hen die ook online is, heeft u onmiddellijk contact. Zuckerberg zegt dat het metaversum verder gaat dan het mobiele internet: u bekijkt niet de informatie, u zit er middenin.
De productiviteitsgroei wordt als een ander voordeel van het metaversum genoemd. De chip machines van ASML vereisen nauwkeurige, regelmatige afstelling. De gespecialiseerde technici van ASML hoeven voor dit werk niet telkens naar een ver land, maar kijken door de bril van een lokale specialist mee naar de machine en deze man voert in overleg de handelingen uit. Zo ook kan een arts-specialist op afstand meekijken met een operatie.
Als avatar kan je in een digitale winkel shoppen of aan een spel meedoen om dan precies op het afgesproken tijdstip aan een online vergadering mee te doen met andere collega-avatars. Naar eigen keuze heeft ieder zich modieus aangekleed met misschien een nieuwe kleur haar en een bruin kleurtje van de zonnebank. Kijkt u in vogelvlucht naar de vergadering (3e persoon perspectief) of beziet u liever alles door de ogen van uw eigen avatar (1e persoon perspectief)? Het voelt heel sociaal, al bevindt u zich fysiek niet bij elkaar. De vergaderruimte is smaakvol ingericht met o.a. een aantal schilderijen. Sommige daarvan zijn zelfs uniek, zogenaamde NFT’s, Non Fungible Tokens. De deur gaat open en een ouderwetse koffiejuffrouw komt binnen. Thee voor wie dat liever heeft. Meteen na de vergadering gaat u/uw avatar naar een online-winkel om net zo’n kek jasje te kopen als uw collega daarnet tegenover u aan had. En omdat u het zo leuk vindt, koopt u ook een ‘echt’ exemplaar voor u (fysieke) zelf. U betaalt met cryptogeld of met digitale euro’s, naar keuze. Onmiddellijk daarna schakelt u door naar uw studerende dochter in Amerika. Hier zijn geen avatars nodig, maar is een rechtstreekse face-to-face verbinding voldoende.
Er wordt geschat dat het nog wel tien jaar duurt voordat alle platformen zijn gekoppeld en er een serieus werkend metaversum is. De technische problemen zijn gigantisch, protocollen moeten worden overeengekomen, enz…
Wie zit hier op te wachten? Nog meer tijd op internet doorbrengen? Is een metaverse-omgeving – hoe ‘sociaal’ ook – wel vergelijkbaar met een fysiek samentreffen met vrienden? Voor veel jongeren is het internet al hetzelfde als de echte wereld. Ook als ze buiten zijn, nemen ze internet met zich mee. En uzelf? U kijkt in een restaurant toch ook op uw smartphone of er nieuwe what’sapp-berichten zijn? En die Google-maps is toch handig om de juiste straat te vinden?
Meer en langer op internet, dat lijkt onvermijdelijk. De grote techreuzen in de wereld zijn al begonnen daarop in te spelen. Miljarden dollars in de VS en in China worden al voor het metaversum in budgetten gealloceerd: het eerste doel lijkt te zijn om de driedimensionale omgeving aantrekkelijker te maken. Die kennis zit al bij de online spellenmakers als Activision Blizzard en Electronic Arts. Microsoft heeft al een bod gedaan op Activision. De infrastructuur van het metaversum wordt vooral ontwikkeld door de Amerikaanse techreuzen. En loopt Europa nu al achterop? Ons werelddeel lijkt nog wel een rol te krijgen als ontwikkelaar van content, o.a. Computer Generated Images (CGI). Zuckerberg zegt hiervoor 10.000 programmeurs in Europa te gaan werven.
De nieuwe fase in het internet mag dan nog zo fantastisch worden voorgeschoteld, de nadelen van het net zijn daarmee niet verdwenen. Hacking, diefstal van data, schending van privacy, nepnieuws en de macht van de platformen zullen ook in het metaversum voorkomen en misschien in grotere mate.
Nu al worden min of meer gepersonaliseerde advertenties ons opgedrongen door de registratie van muiskliks en door cookies weten de platformen al heel veel van de gebruikers. En … met een oculus-bril gaat dat nog veel verder: ook oogbewegingen en gelaatsuitdrukkingen kunnen worden opgetekend. Kortom ook de emoties van gebruikers bij beelden enz. kunnen door platforms in een bestand worden opgeslagen en commercieel gebruikt.
Er zijn dus vooraf heel wat haken en ogen aan het metaversum te benoemen. Zijn deze vóór voltooiing aan te pakken of gaan we achteraf trachten te repareren?
Beantwoording van de laatste vraag bepaalt mede of er ook voor beleggers muziek in het metaversum zit. En natuurlijk of voldoende mensen zich volledig in het metaversum willen storten. De vele miljarden dollars die nu al in de ontwikkeling worden geïnvesteerd, wijzen erop dat de techreuzen erin geloven. Maar succes is allerminst gegarandeerd. De belegger moet zeker ook rekening houden met de lange terugverdientijd.
Het digitale metaversum lijkt dus toch wel wat op het multiversum: een theoretisch mooie constructie, maar voor veel van ons behoorlijk ongrijpbaar.
Franke J. Burink
Juni 2022